W obecnych czasach coraz więcej Polaków zawiera małżeństwa z obcokrajowcami. Cudzoziemcy niejednokrotnie to osoby nieochrzczone lub akatolicy. Jednak zagadnienia religii czy wyznania nupturientów nie będą poruszane w tym artykule. Skupię się w nim za to na problemach dotyczących zawarcia małżeństwa wynikających z innego niż polskie obywatelstwa jednego z narzeczonych. Wprawdzie większość z tych spraw prawnych przed małżeństwem załatwiają sami narzeczeni w USC czy w sądzie powszechnym, lecz jestem przekonana, że proboszczowie chcą i powinni posiadać pewną wiedzę w przedmiotowym zakresie, po to, aby pomóc nupturientom i udzielić pewnych choćby podstawowych wskazówek.

W obecnych czasach małżeństwa Polaków z obcokrajowcami nie są rzadkością. Bardzo często zawierane są małżeństwa z elementem transgranicznym, to oznacza, że np. któreś z nupturientów lub oboje mieszkają poza granicami Polski, a małżeństwo ma być zawarte w Polsce, czy też narzeczeni mieszkają w Polsce, a ślub ma być zawarty poza naszym krajem itd. Z perspektywy proboszcza takie sytuacje przynoszą konieczność podjęcia dodatkowych czynności w ramach przygotowania do małżeństwa, w tym załatwienia wszystkich formalności wymaganych przez prawo kanoniczne. W artykule zostaną przedstawione najczęściej powtarzające się elementy występujące w takich sytuacjach. W pierwszym z serii dwóch artykułów opisane zostało małżeństwo z obcokrajowcem z perspektywy prawa świeckiego, czyli polskiego. Z kolei w tym tekście będą poruszone przedmiotowe kwestie jedynie w perspektywie prawa kanonicznego.

Regulacje dotyczące cmentarza jako miejsca pochówku znajdują się zarówno w prawie kanonicznym, jak i prawie państwowym. Fakt, że właścicielem lub zarządcą cmentarza jest podmiot kościelny (np. parafia), który zawsze musi stosować prawo kanoniczne, nie wyłącza stosowania prawa polskiego. Oznacza to, że podmiot kościelny musi podporządkować się tym obydwu źródłom norm i realizować je symultanicznie. W artykule przedstawię kilka przypomnień odnośnie do wymagań, jakie prawo polskie i prawo kanoniczne stawia dokumentacji dotyczącej cmentarza.

Sprawy związane z pochówkiem i wybraniem miejsca na cmentarzu wielu wydają się proste i oczywiste. Rzeczywistość jednak niejednokrotnie zaskakuje. Czasem oczywiste kwestie dotyczące sytuacji, w której 1) osoba zmarła nie wybrała swojego miejsca pochówku oraz 2) jest kilka osób upoważnionych do decydowania o tym miejscu – rodzina i konkubent, przysparzają znacznych problemów, kiedy to bliscy osoby zmarłej nie zgadzają się ze sobą.

Zwyczajowo w katolickich kościołach dzwony biją pół godziny przed mszą św. i w południe na Anioł Pański czy też incydentalnie, np. w czasie rezurekcji lub procesji, czy też ważnych wydarzeń. Dla większości osób mieszkających w sąsiedztwie świątyni te dźwięki nie są uciążliwe, a wręcz przeciwnie uważane są za coś, co nadaje koloryt ich miejscowości i wyznacza pewien tryb dnia. Niestety, zdarza się, że – szczególnie w przypadku nowo powstałych kościołów na istniejących osiedlach – jego sąsiadom przeszkadzają odgłosy dochodzące z kościołów. Takich przypadków jest coraz więcej. Świadczą o tym orzeczenia sądowe tego dotyczące, których liczba wzrasta.

W ostatnim czasie doszło do wielu przypadków niszczenia mienia kościelnego przez wandali. W obliczu takich zdarzeń trzeba przypomnieć narzędzia prawne umiejscowione w prawie polskim, które mają do dyspozycji proboszczowie, by odpowiednio reagować i przeciwstawiać się tym bezprecedensowym atakom.

Obecnie obowiązująca ustawa dotycząca cmentarzy i chowania zmarłych (w tym także cmentarzy wyznaniowych, czyli również katolickich) to akt prawny z 1959 r. Wprawdzie był on wielokrotnie nowelizowany, to jednak nie były to zmiany daleko idące. Obecnie dość powszechnie uważa się, że ta ustawa nie jest dobrym regulatorem, biorąc pod uwagę stosunki społeczne, w tym obyczajowe, panujące w Polsce, stan prawny, stosunki gospodarcze czy warunki i możliwości techniczne. Ustawa ta powstała bowiem w zupełnie innych realiach niż współczesne. Obecnie trwają prace legislacyjne nad zmianą tej ustawy poprzez wprowadzenie zupełnie nowego aktu prawnego – nowej ustawy. Właśnie zakończył się etap konsultacji i opiniowania jej projektu. Wkrótce projekt ten trafi pod obrady Rady Ministrów, a potem do Sejmu. Prace są więc bardzo zaawansowane.

Wiele katolickich parafii ma własne (kościelne czy też parafialne) cmentarze. Działalność tych cmentarzy regulowana jest prawem kanonicznym i jednocześnie prawem polskim. Ta sfera działalności Kościoła należy bowiem do tzw. spraw mieszanych, czyli spraw kościelno-państwowych. Proboszcz będący przedstawicielem parafii umocowanym do działania w jej imieniu zarówno w prawie świeckim, jak i prawie kanonicznym, musi znać normy z jednego i drugiego źródła oraz stosować je jednocześnie.  W tym artykule przybliżone zostaną wymagania prawne (czyli te, które są zawarte w prawie polskim) i procedura administracyjna dotycząca powiększenia cmentarza wyznaniowego, katolickiego, który należy do parafii.

W niemal każdej diecezji istnieje jakaś komisja czy też kurialny referat bądź komórka – którą dalej oznaczać będę jako  „komisja diecezjalna” – zajmująca się zabytkami (ruchomościami i nieruchomościami). Zakres obowiązków i kompetencji takiej komisji jest rozmaity. Różne są także tryby pracy takiego podmiotu. Kwestia ta jest o tyle istotna, że to właśnie budynki sakralne, a także różnego rodzaju przedmioty w nich się znajdujące zaliczamy w poczet zabytków i polskiego dziedzictwa narodowego.

Gdy proboszcz jako przedstawiciel ustawowy (a wynika to z ustawy o stosunku państwa do Kościoła z 1989 r. oraz Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 r.) zawarł w imieniu parafii (czyli osoby prawej w świetle prawa polskiego i kanonicznego) umowę, to umowa ta obowiązuje i ma być wykonywana przez strony umowy. Jednakże prawo polskie zna instytucję prawną uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli (np. umowy). Uchylenie takie jest możliwe z powodu wad oświadczenia woli strony umowy.