Ochrona zabytków

Odpowiedzialność karna i administracyjno-karna proboszcza za brak opieki nad zabytkami

Zabytki w Polsce są chronione prawem. Główne źródło norm w tym zakresie stanowi Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. (dalej jako: ustawa o ochronie zabytków). Wraz z aktami wykonawczymi do tej ustawy, czyli rozporządzeniami, to ten akt normatywny tworzy system ochrony zabytków w Polsce. Elementem tego systemu są przepisy karne zawarte w przywołanej ustawie.

Podmioty zajmujące się w diecezji zabytkami

W niemal każdej diecezji istnieje jakaś komisja czy też kurialny referat bądź komórka – którą dalej oznaczać będę jako  „komisja diecezjalna” – zajmująca się zabytkami (ruchomościami i nieruchomościami). Zakres obowiązków i kompetencji takiej komisji jest rozmaity. Różne są także tryby pracy takiego podmiotu. Kwestia ta jest o tyle istotna, że to właśnie budynki sakralne, a także różnego rodzaju przedmioty w nich się znajdujące zaliczamy w poczet zabytków i polskiego dziedzictwa narodowego.

Administracyjne kary pieniężne za naruszenie przez zarządcę parafii przepisów ochrony zabytków

Ustawa z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zawiera postanowienia regulujące (Rozdział 10a ustawy) nakładanie przez wojewódzkiego konserwatora zabytków administracyjnych kar pieniężnych za różnego rodzaju naruszenia prawa z zakresu ochrony zabytków (tzw. delikty administracyjne). Kary pieniężne w ochronie zabytków i opiece nad zabytkami są nowym zjawiskiem, gdyż weszły w życie z dniem 1 stycznia 2018 r.

Decyzje nadzorcze konserwatora zabytków w odniesieniu do sakralnych zabytków nieruchomych

W poprzednich artykułach cyklu dotyczącego ochrony zabytków w parafii koncentrowaliśmy się m.in. na działaniach, jakie należy podjąć przed przystąpieniem do prac przy zabytku, w szczególności polegających na uzyskaniu odpowiednich zezwoleń konserwatora zabytków. Należy jednak zauważyć, że organ ochrony zabytków ma również szerokie możliwości działania w ramach tzw. nadzoru konserwatorskiego. Chodzi tutaj przede wszystkim o sytuacje, w których wydaje on decyzje o charakterze „interwencyjnym”, mające na celu usunięcie stanu naruszenia przepisów ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Reakcja na wandalizm: graffiti na ścianie kościoła

Doniesienia środków społecznego przekazu dotyczące aktów wandalizmu, czyli niszczenia cudzego mienia, nie były i nie są rzadkością. Jednakże ostatnio dotyczą one kościołów, kaplic, figur świętych czy pomników. To zjawisko budzi szczególny niepokój duchownych. Miejsca, budynki czy przedmioty kultu religijnego dawniej uważane za święte i przez to jakby nietykalne – dziś są niszczone czy uszkadzane. Niezależnie od motywów takiego wandalizmu (choć wiadomo, że zwykle jest to tzw. wandalizm religijny czy ideologiczny), wydaje się wysoce wskazane, aby reagować na takie sytuacje, wykorzystując narzędzia prawne. Niniejszy artykuł ma dać jasną (krok po kroku na przykładzie kazusu) odpowiedź na pytanie, jak postąpić ma proboszcz, gdy wandalizm w postaci graffiti (najczęściej poprzez napisy lub rysunki farbą na ścianie) dotknie nieruchomości należących do parafii. W artykule uwzględnione zostanie także to, że uszkodzone budynki są zabytkami.

Umieszczenie w kościele i jego otoczeniu tablic pamiątkowych i małych obiektów upamiętniających

Niejednokrotnie w życiu parafii pojawia się potrzeba zamontowania w świątyni bądź w jej najbliższym otoczeniu tablicy pamiątkowej czy też zrealizowania innego rodzaju obiektu tego rodzaju, takiego jak pomnik, krzyż, głaz z inskrypcją. Może chodzić, np. o uhonorowanie zasłużonego proboszcza, jak też o wspomnienie istotnych momentów historycznych. Niezależnie od przyczyn stojących za chęcią realizacji tego typu obiektów, konieczne jest dopełnienie wymogów prawnych umożliwiających ich zgodne z prawem wykonanie.

Fundusz Kościelny (remont zabytkowych obiektów sakralnych)

W poprzednich numerach „Zarządzania parafią” omawialiśmy różne możliwości finansowego wsparcia remontów budynków kościelnych. Prezentowany artykuł wskazuje inne jeszcze możliwości uzyskania środków finansowych. Dotacje przyznawane z Funduszu Kościelnego są udzielane wyłącznie na remonty i konserwację zabytkowych obiektów o charakterze sakralnym i tylko na wykonywanie podstawowych prac zabezpieczających sam obiekt. Konserwację i remonty obiektów sakralnych oraz kościelnych o wartości zabytkowej należy interpretować w znaczeniu nadanym im przez ustawodawstwo i orzecznictwo, w tym ustawę Prawo budowlane, ustawę o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.

Jakie skutki wywołuje ujęcie obiektu sakralnego w gminnej ewidencji zabytków?

Podstawową formą ochrony zabytków sakralnych jest wpis do rejestru zabytków. Nie jest to jednak jedyny sposób, w jaki mogą być chronione obiekty sakralne.  W ostatnich latach coraz powszechniejszym zjawiskiem staje się ujmowanie zabytków nieruchomych w gminnej ewidencji zabytków (GEZ). Jest to konsekwencją nowelizacji ustawy z 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami , która weszła w życie w czerwcu 2010 r. i spowodowała istotne zmiany w funkcjonowaniu tej ewidencji, skutkujące de facto wprowadzeniem w ustawie o ochronie zabytków nowej (choć nienazwanej wprost) formy ochrony zabytków.

Pozyskiwanie funduszy na remont zabytkowego kościoła z środków krajowych (budżet państwa i budżet jednostek samorządu terytorialnego)

Finansowanie ochrony i opieki nad zabytkami w ramach wzajemnej troski państwa i Kościoła dokonuje się ze środków budżetowych, samorządowych i unijnych. Biorąc pod uwagę specyfikę prac remontowych i konserwatorskich przy zabytkach, finansowanie opieki nad zabytkami zostało wpisane w ogólny system finansów publicznych. Jakie są zasady udzielania dotacji i wsparcia oraz na jakie kwoty można z nich liczyć?

Pozyskiwanie funduszy ze środków publicznych na ochronę zabytków ruchomych wpisanych na Listę Skarbów Dziedzictwa

Pod koniec 2016 roku, dzięki nowelizacji ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz ustawy o muzeach, wprowadzono w Polsce nową formę ochrony zabytków ruchomych – Listę Skarbów Dziedzictwa (LSD).