Podstawową formą ochrony zabytków sakralnych jest wpis do rejestru zabytków. Nie jest to jednak jedyny sposób, w jaki mogą być chronione obiekty sakralne.
W ostatnich latach coraz powszechniejszym zjawiskiem staje się ujmowanie zabytków nieruchomych w gminnej ewidencji zabytków (GEZ). Jest to konsekwencją nowelizacji ustawy z 23 lipca 2003 r.
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami
, która weszła w życie w czerwcu 2010 r. i spowodowała istotne zmiany w funkcjonowaniu tej ewidencji, skutkujące
de facto
wprowadzeniem w ustawie o ochronie zabytków nowej (choć nienazwanej wprost) formy ochrony zabytków.